���Dz�����

Już pięć banków spośród instytucji notowanych na warszawskim parkiecie informuje swoich akcjonariuszy o liczbie sporów w sprawie sankcji darmowego kredytu. Dominuje uspokajający inwestorów ton, ale dynamika kwartalna może robić wrażenie.

Przez kilkanaście lat od uchwalenia ustawy o kredycie konsumenckim hasło „sankcja kredytu darmowego” (SKD) znane było wyłącznie specjalistom. Znacznie więcej emocji budziła sprawa zwrotu prowizji i opłat w razie wcześniejszego uregulowania długu. Niejasności rozstrzygnął w tym przypadku Trybunał Sprawiedliwości UE, chociaż poszczególni kredytodawcy jeszcze przez długi czas różnie podchodzili do realizacji żądań klientów.

Ideę kryjącą się za art. 45 ustawy można streścić następująco – bank powinien precyzyjnie realizować ciążące na nim obowiązki informacyjne. Jeśli nie sprosta temu wyzwaniu, naraża się na scenariusz, w którym klient może zwrócić kredyt bez opłat, prowizji oraz odsetek. Sankcja darmowego kredytu ma stać na straży dbałości o odpowiednie doinformowanie konsumenta.

Błędy w prezentacji produktu (których listę przedstawialiśmy na łamach ���Dz�����) mogą być podstawą do zwrotu kwoty kredytu bez jakichkolwiek dodatków. Przez lata klienci korzystali z tej opcji sporadycznie. Wszystko zmieniło się, gdy do głosu doszły wyspecjalizowane kancelarie.

Do banków zaczęły trafiać masowo wnioski przygotowywane przez doradzających konsumentom prawników lub podmioty, które nabyły od nich wierzytelności. Temat stał się ważny, a banki zaczęły informować o rozwoju sytuacji swoich akcjonariuszy.

Powoli przybywa raportujących

Przeanalizowaliśmy raporty za III kw. 2024 r. opublikowany przez banki notowane na GPW w Warszawie w poszukiwaniu danych o skali sporów wynikających z sankcji kredytu darmowego. W pierwszym kwartale roku o problemie wspominały trzy banki, w połowie roku – cztery instytucje, a po trzech kwartałach – już pięciu kredytodawców.

Łącznie banki prezentujące dane o SKD uczestniczą w 6243 sporach sądowych. Trzy miesiące wcześniej liczba ta (dla 4 instytucji) sięgała 4,3 tys. pozwów.

Banki nadal uspokajają inwestorów

Tendencja wzrostowa jest bardzo wyraźna. Dynamika kwartał do kwartału wyniosła 54 proc. dla PKO BP, 45 proc. dla Banku Millennium i 27 proc. dla Alior Banku. Narastanie fali potwierdzają dane, które prezentował przed kilkoma miesiącami Związek Banków Polskich. Organizacja wskazywała wówczas, że w sądach pod koniec wakacji było ok. 10 tys. spraw. Można założyć, że banki raportujące o tym problemie w sprawozdaniach okresowych odpowiadają za około połowę przypadków.

W raportach część banków wskazuje na statystyki wygranych spraw. W Banku Millennium, jak wskazano w dokumencie, „na dzień 30.09.2024 r. zakończonych zostało prawomocnie 75 spraw, w 63 sprawach Bank wygrał spór, w 12 przegrał”.

Alior Bank zauważa, że „postępowania te głównie inicjowane są przez klientów lub podmioty, które nabyły od klientów wierzytelności i dotyczą zapisów umów pożyczek gotówkowych”. Kredytodawca podkreśla, że „kredytowanie kosztów kredytu, w szczególności prowizji, jest dopuszczalne, zgodne z przepisami krajowymi i europejskimi, nie jest abuzywne, a wszystko to pod warunkiem prawidłowego ujmowania w umowie kredytu kredytowanych kosztów w całkowitej kwocie kredytu, kwocie całkowitego kosztu kredytu oraz w rocznej rzeczywistej stopie procentowej, zatem Bank kwestionuje zasadność roszczeń podnoszonych w tych sprawach”. Jednocześnie instytucja potwierdza utworzenie rezerw na sprawy SKD w kwocie 35 mln zł (na koniec września 2024 r.).

Debiutantem w gronie instytucji raportujących o sprawach sankcji kredytu darmowego jest BNP Paribas Bank. Kredytodawca podkreśla w sprawozdaniu, że orzecznictwo jest w przeważającej części korzystne. „Większość postępowań sądowych toczy się przed sądami I instancji. W sprawach prawomocnie zakończonych, na dzień 30 września 2024 roku zapadło 90 % korzystnych prawomocnych wyroków. Spośród wszystkich toczących się przeciwko Bankowi spraw: 426 znajduje się w I instancji, 68 jest na etapie II instancji, zaś 98 zostało prawomocnie zakończonych” – wskazano w raporcie.

BNP Paribas Bank zwraca uwagę na fakt, że do konstrukcji sankcji darmowego kredytu odwołują się także kredytobiorcy, wobec których wytoczono powództwa windykacyjne. Z taką strategią instytucja spotkała się, na koniec III kw., w 26 sprawach.

Banki chcą zmian w sprawach SDK

W lipcu 2024 r. Związek Banków Polskich skierował do kilku instytucji pismo z propozycjami zmian w ustawie o kredycie konsumenckim. Bankowcy argumentują, że sankcja nie powinna być narzędziem używanym w błahych przypadkach drobnych błędów po stronie kredytodawcy. Zgodnie z propozycją roszczenie wynikające z art. 45 ustawy o kredycie konsumenckim nie mogłoby być przedmiotem cesji, a użycie SKD ograniczono by do przypadków, gdy naruszenie obowiązków informacyjnych przez kredytodawcę ma negatywny wpływ na sytuację finansową kredytobiorcy. 

Ź��ó��ł��: