Program Rodzina 500+ będzie uruchomiony najpóźniej w kwietniu 2016 r. zapowiedziała we wtorek premier Beata Szydło. Z programu skorzysta ponad 2 mln polskich rodzin. Prezentujemy najczęstsze pytania i odpowiedzi na jego temat.
1. Czy rozważana jest korekta Programu w stosunku do obietnic z kampanii wyborczej? Osoby z dużymi dochodami (jakimi - dokładnie nie wiadomo) mogą 500 zł na dziecko nie dostać.
Rodzice bez względu na dochody otrzymają po 500 zł miesięcznie na drugie i kolejne dziecko, a rodziny o dochodach nie wyższych niż 800 zł na osobę w rodzinie (lub 1.200 zł w rodzinach z dzieckiem niepełnosprawnym) także na pierwsze dziecko. Świadczenie wychowawcze będzie przysługiwało do ukończenia 18. roku życia dziecka.
Świadczenie wychowawcze otrzymywać mogą rodzice, opiekunowie prawni lub opiekunowie faktyczni dziecka. Jeśli dzieckiem lub dziećmi opiekują się oboje rodzice lub opiekunowie, świadczenie otrzyma tylko jedno z nich.
2. Jaki jest harmonogram prac nad projektem? Premier B. Szydło zapowiada, że 500 zł otrzymają wszystkie rodziny na drugie i kolejne dziecko, ale nie mówi, od kiedy.
Projekt ustawy przejdzie cały proces legislacyjny. W najbliższym czasie zostanie skierowany do uzgodnień międzyresortowych oraz konsultacji społecznych. Chcemy, żeby prace legislacyjne zakończyły się w pierwszym kwartale, zatem realny termin uruchomienia systemu to kwiecień 2016. To duży i ważny projekt, z olbrzymimi skutkami finansowymi. Nie chcemy skracać terminu konsultacji. Projekt ustawy jest napisany, jego fundamenty się nie zmieniły, teraz go dopracowujemy.
3. W ustawie nie ma jasno określonego sposobu wypłaty. Niewykluczone, że 500 zł dodatku na dzieci trzeba będzie odebrać osobiście w gminie albo ośrodku pomocy społecznej. Szykują się kolejki. Trzeba będzie zatrudnić kilka tysięcy osób, bo na razie projekt PiS przewiduje bardzo zbiurokratyzowane procedury.
System będzie maksymalnie uproszczony. Świadczenie wychowawcze 500 zł będzie wypłacał urząd miasta, gminy, ośrodek pomocy społecznej lub centra do realizacji świadczeń. Wniosek o to świadczenie będzie trzeba składać co roku. Świadczenie na pierwsze dziecko uzależnione będzie od kryterium dochodowego, a więc co roku trzeba potwierdzić fakt spełniania tego kryterium. Wnioski będzie można składać przez internet.
Zaświadczenia o dochodach trzeba będzie składać jedynie w przypadku ubiegania się o świadczenie na pierwsze dziecko. Podstawowe dane o dochodach gmina będzie mogła pozyskać sama, wtedy nie trzeba będzie dołączać tych informacji.
Świadczenie wychowawcze, tak jak wszystkie świadczenia rodzinne, będzie wypłacane w sposób dogodny dla rodziców, czyli przede wszystkim przelewem na konto lub przekazem pocztowym.
4. Nie wiadomo też, czy rodzice dostaną pieniądze później, bo gminy nie mają ludzi i środków niezbędnych do przygotowania wypłat.
Obecnie trwają prace nad projektem budżetu na rok 2016. Dzięki temu zostaną zabezpieczone środki na wypłaty świadczeń wychowawczych. Trzeba pamiętać, że rodzina to nie koszt, a inwestycja.
5. Czy tysiące urzędników ośrodków pomocy społecznej będzie miało dostęp do informacji o dochodach Polaków, którzy wystąpią o 500 zł zasiłku na dziecko? Z projektu ustawy nie wynika, żeby gminni urzędnicy odpowiadali karnie za ujawnienie tajemnicy skarbowej.
Gromadzenie danych o dochodach będzie odbywało się w ten sam sposób, jak w przypadku innych świadczeń. W tym zakresie wykorzystane zostaną już przyjęte rozwiązania z zakresu informatyzacji świadczeń rodzinnych umożliwiające gminie samodzielne pozyskanie danych o dochodach osób ubiegających się o świadczenia. Zaproponowane rozwiązania w zakresie gromadzenia danych o dochodach są analogiczne do tych, które stosowane są w świadczeniach z pomocy społecznej oraz w świadczeniach rodzinnych. Dostęp do podstawowych informacji o dochodach gmina będzie miała jedynie w przypadku tych osób, które starają się o świadczenie na pierwsze dziecko.
6. Z projektu ustawy wynika, że informacje o dochodach będą musiały składać nie tylko rodziny biedniejsze, ale każda osoba, która o świadczenie wystąpi. Przecież pieniądze na drugie i kolejne dziecko mają dostać wszyscy niezależnie od uzyskiwanych dochodów.
Zgodnie z przygotowywanym projektem ustawy tylko i wyłącznie, gdy rodzic będzie ubiegać się o świadczenie wychowawcze na pierwsze dziecko konieczne będzie ustalenie poziomu dochodów. W tym zakresie wykorzystane zostaną już przyjęte rozwiązania z zakresu informatyzacji świadczeń rodzinnych umożliwiające gminie samodzielne pozyskanie danych o dochodach osób ubiegających się o świadczenia. Zaproponowane rozwiązania w zakresie gromadzenia danych o dochodach są analogiczne do tych, które stosowane są w świadczeniach z pomocy społecznej oraz w świadczeniach rodzinnych.
7. Fundacja CENEA szacuje, że najuboższe rodziny pobierające zasiłki w ogóle nie zyskają. Zasiłki z pomocy społecznej pobiera w Polsce ponad 1,2 mln rodzin. Jeśli te osoby zdecydują się stanąć w kolejce po dodatek na dzieci, to 340 tys. rodzin straci część pobieranych do tej pory zasiłków. Aż 150 tys. z nich nie zyska zupełnie nic. Rocznie z budżetu na pomoc społeczną idzie 3,5 mld zł. Według CENEA oszczędności dla budżetu mogą dojść do miliarda złotych.
Program Rodzina 500+ wprowadza systemowe rozwiązanie. Projektowana zmiana zakłada, że na każde drugie i kolejne dziecko rodzice otrzymają 500 zł miesięcznie, a w mniej zamożnych rodzinach również na pierwsze dziecko. Śɾ峦Ծ z pomocy społecznej mają charakter wspierający, pomocniczy i uzupełniający do innych systemów.
Powinniśmy dążyć do tego, aby liczba osób korzystających ze świadczeń z pomocy społecznej zmniejszała się na rzecz rozwoju usług skierowanych do osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. Program Rodzina 500+ to realna pomoc rodzinom. Obejmie wsparciem wszystkie rodziny oraz zwiększy ich poczucie bezpieczeństwa. Obecnie trwają prace nad ostatecznym kształtem projektu. Będzie on szeroko konsultowany.
8. Czy 500 zł to kwota netto czy brutto?
To kwota, od której nie będą odprowadzane żadne składki. To kwota bezpośrednio dla rodziny.
9. Jak świadczenie będzie wypłacane w przypadku rodziców, którzy się rozwodzą?
W przypadku rodziców, którzy w wyniku rozwodu wspólnie nie sprawują opieki nad dzieckiem świadczenie przysługiwać będzie temu z rodziców, który z dzieckiem zamieszkuje i na którego utrzymaniu dziecko się znajduje. W przypadku ubiegania się o świadczenie na pierwsze dziecko, gdzie konieczne jest liczenie dochodów do składu rodziny będzie liczony wyłącznie rodzic, z którym dziecko zamieszkuje. Jest to rozwiązanie, które od wielu lat stosowane jest w przypadku ustalania prawa do świadczeń rodzinnych.
10. Jak liczyć dzieci z tzw. patchworkowych związków?
Jeżeli rodzina obok dzieci z poprzednich związków posiadać będzie jeszcze wspólne dziecko do składu rodziny wliczane będą wszystkie dzieci. Jest to rozwiązanie, które od wielu lat stosowane jest w przypadku ustalania prawa do świadczeń rodzinnych.
11. Jak kontrolować, ile z pieniędzy faktycznie idzie na dziecko i na zaspokojenie jego potrzeb?
Projekt ustawy, na wzór stosowanych od wielu lat rozwiązań w ustawie o świadczeniach rodzinnych zakłada możliwość przeprowadzenia wywiadu u rodziny, jeżeli urząd posiada informacje, że nad dzieckiem nie jest sprawowana opieka lub rodzina marnotrawi świadczenia. Oczywiście procedura ta stosowana będzie wyłącznie w wyjątkowych przypadkach. Projekt nie przewiduje obowiązku przeprowadzania wywiadu w każdej rodzinie.
12. Jak przy wpłacie na konto bankowe sprawdzać, czy ktoś z pieniędzy korzysta czy nie?
Nie ma potrzeby sprawdzania takich informacji.
13. 500 zł na dziecko będzie wypłacane w wielu przypadkach krócej niż do 18. roku życia. Na pieniądze nie będą mogły liczyć 17-latki, które urodziły się do końca sierpnia. Dzieciom, które znajdują się w tzw. pieczy zastępczej 500 zł nie będzie przysługiwać.
Projekt ustawy przygotowany przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej przewiduje, że świadczenie w kwocie 500 zł będzie wypłacane do ukończenia przez dziecko 18 roku życia.
W obowiązującym systemie świadczeń rodzinnych, zasiłek rodzinny wraz z dodatkami nie przysługuje rodzinom zastępczym. Jest to rozwiązanie stosowane od 2004 r. Dla rodzin zastępczych kierowane jest odrębne wsparcie w oparciu o ustawę o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, w którym obok licznych dodatków podstawowe wsparcie kształtuje się na poziomie nie niższym niż 660 zł (rodziny spokrewnione) oraz 1.000 zł (rodziny niespokrewnione). W przypadku świadczenia wychowawczego 500 zł na dziecko zastosowano analogiczne, stosowane od lat, rozwiązanie. Ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej wymaga analizy. MRPiPS będzie analizować możliwości lepszego wsparcia rodzin zastępczych.
14. Realizacja planu PiS dotyczącego przyznania Polakom po 500 zł na drugie i kolejne dzieci wymagałaby usunięcia z ustawy o finansach publicznych reguły wydatkowej, która trzyma w ryzach deficyt sektora finansów publicznych.
Realizacja programu reform społecznych i gospodarczych, którego główne cele zostały zarysowane w expose, stawia przed polityką fiskalną i budżetową istotne wyzwania. W grudniu Radzie Ministrów zostanie przedłożony zmodyfikowany projekt ustawy budżetowej na rok 2016, w którym uwzględniony będzie program 500+. Przebudowy wymaga jednak nie tylko projekt budżetu na rok następny. W kolejnych krokach należy podjąć działania na rzecz usprawnienia całego systemu budżetowego. Sztywna struktura wydatków, krótki (roczny) horyzont planowania budżetowego czy też brak pełnej informacji o wydatkach i ich efektach - to tylko niektóre z czynników, które od lat ograniczają możliwości efektywnego zarządzania wydatkami publicznymi.
Jednym z wyzwań, przed którymi stoimy jest więc wdrożenie mechanizmów, które pozwolą na trwałe zwiększenie efektywności alokacyjnej procesu budżetowego i możliwości elastycznego kształtowania struktury wydatków w sposób odzwierciedlający zmieniające się potrzeby społeczne i wynikające z nich priorytety rządu. Dodatkowym wyzwaniem dla - budżetu państwa będzie zwiększenie skuteczności i efektywności obecnie realizowanych zadań publicznych. Kluczowe z tego punktu widzenia jest wprowadzenie średniookresowego planowania budżetowego oraz trwałe włączenie w proces budżetowy przeglądów wydatków.
Perspektywa średniookresowa umożliwi racjonalizację planowania wydatków - uwzględnia ona bowiem również przyszłe zobowiązania, wynikające z aktualnych polityk i programów. W konsekwencji, w warunkach ograniczonej przestrzeni fiskalnej możliwe są odpowiednio wczesne działania umożliwiające wygospodarowanie środków niezbędnych do finansowania nowych priorytetowych programów i przedsięwzięć oraz ograniczenie wydatków w tych obszarach, które przestały być priorytetowe, lub których finansowanie w kolejnych latach po prostu nie ma sensu. Do określenia tych obszarów niskiej efektywności potrzebne jest jednak odpowiednie narzędzie. Ten komplementarny instrument stanowią właśnie przeglądy wydatków - służą one analizie realizowanych polityk i programów pod względem celowości, skuteczności i efektywności. Ich celem jest identyfikacja oszczędności - możliwych do uzyskania dzięki zwiększeniu efektywności realizowanych polityk oraz ograniczeniu wydatków o niskiej skuteczności. Oszczędności te z kolei tworzą przestrzeń niezbędną do finansowania nowych priorytetów, istotnych z punktu widzenia rozwoju kraju i zabezpieczenia potrzeb społecznych w przyszłości.
15. Nie starczy pieniędzy na program Rodzina 500+
Dzięki zmianom w budżecie na 2016 r. będą środki na realizację programu. Obecnie trwają prace nad projektem budżetu na rok 2016. Dzięki temu zostaną zabezpieczone środki na wypłaty świadczeń wychowawczych. Trzeba pamiętać, że rodzina to nie koszt, a inwestycja. Program Rodzina 500+ ma wspierać rodziców i opiekunów w wychowywaniu dzieci. Naszym celem jest także odwrócenie negatywnej tendencji - spadku urodzeń. Ludność Polski w 2014 r. zmniejszyła się w sumie o prawie 179 tys. osób. Z badań przeprowadzonych w 2015 roku przez Dom Badawczy Maison i Warsaw Enterprise Institute wynika, że Polacy boją się mieć potomstwo ze względu na niewystarczające warunki materialne (74%) oraz z obawy przed ich pogorszeniem (61%). Ważną kwestią jest dla nich także pomoc systemowa państwa. Dzięki świadczeniu 500+ otrzymają stałe wsparcie w codziennym wychowywaniu dzieci.
(PAP)
kom/ mkz/
