Obowi膮zek meldunkowy to fikcja prawna: tak m贸wi si臋 cz臋sto. Krajowe media jednak niedawno informowa艂y o zamiarze przywr贸cenia sankcji za niewype艂nianie tego obowi膮zku. Rzekome prace nad wprowadzeniem kar zdementowa艂o MSWiA. Trzeba jednak zwr贸ci膰 uwag臋, 偶e egzekwowanie obowi膮zku meldunkowego popieraj膮 samorz膮dowcy (np. ze 艢l膮skiego Zwi膮zku Gmin i Powiat贸w), a na problemy z badaniem migracji wskazuje GUS. Eksperci portalu przygl膮daj膮 si臋 sytuacji. Jest ona nieco bardziej skomplikowana ni偶 sugeruj膮 popularne stwierdzenia traktuj膮ce meldunki jako relikt PRL-u lub przejaw opresji pa艅stwa.
Na pocz膮tek przyda si臋 odrobina prawnej historii
Odwo艂ania do czas贸w PRL-u, na pewno maj膮 zwi膮zek z histori膮 obowi膮zku meldunkowego. Ustawa z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludno艣ci i dowodach osobistych obligowa艂a do zameldowania si臋 w danej miejscowo艣ci najp贸藕niej przed up艂ywem czwartej doby od dnia przybycia (zobacz: art. 10 ust. 1 tego aktu prawnego). W pierwszej po艂owie lat 70. uchwalono te偶 art. 147 par. 1 kodeksu wykrocze艅, zgodnie z kt贸rym: 鈥濳to nie dope艂nia ci膮偶膮cego na nim obowi膮zku meldunkowego, podlega karze ograniczenia wolno艣ci, grzywny albo karze nagany鈥�. Ten przepis utrzyma艂 si臋 w niezmienionej formie a偶 do dnia uchylenia, czyli do 1 stycznia 2013 roku, cho膰 ju偶 du偶o wcze艣niej jego egzekwowanie by艂o fikcyjne.
Obecne przepisy dotycz膮ce terminu spe艂nienia obowi膮zku meldunkowego s膮 oczywi艣cie mniej restrykcyjne ni偶 PRL-owskie regulacje. Artyku艂 27 ust臋p 1 ustawy z dnia 24 wrze艣nia 2010 r. o ewidencji ludno艣ci wskazuje, 偶e: 鈥濷bywatel polski przebywaj膮cy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest obowi膮zany zameldowa膰 si臋 w miejscu pobytu sta艂ego lub czasowego najp贸藕niej w 30 dniu, licz膮c od dnia przybycia do tego miejsca鈥�. Pod poj臋ciem pobytu czasowego trzeba rozumie膰 przebywanie poza miejscem pobytu sta艂ego przez okres ponad 3 miesi臋cy. Z kolei pobyt sta艂y to zamieszkanie w danej miejscowo艣ci (pod oznaczonym adresem) z zamiarem sta艂ego przebywania.
Uwaga: sankcje karne nadal pozostaj膮 uchylone
Wbrew temu, co g艂osi艂y niedawno niekt贸re internetowe nag艂贸wki, powr贸t sankcji za niedope艂nienie obowi膮zku meldunkowego nie nast膮pi 鈥� przynajmniej w najbli偶szym czasie. Wspomniany wcze艣niej art. 147 kodeksu wykrocze艅 jest wci膮偶 uchylony, co mo偶na 艂atwo sprawdzi膰. Nie wesz艂y te偶 w 偶ycie 偶adne przepisy, kt贸re mog艂yby doprowadzi膰 do zmiany tego stanu rzeczy. Propozycji zmian nie widzimy r贸wnie偶 w Rz膮dowym Centrum Legislacji i Wykazie Prac Legislacyjnych Rady Ministr贸w. Co najwa偶niejsze, 15 kwietnia br. specjalny komunikat wyda艂o MSWiA. Resort potwierdzi艂, 偶e nie s膮 prowadzone prace nad przywr贸ceniem kar za niespe艂nienie obowi膮zku meldunkowego. Natomiast w d艂u偶szej perspektywie zmiany przepis贸w dotycz膮cych tego obowi膮zku nie mo偶na wykluczy膰, bo obecn膮 sytuacj臋 krytykuj膮 m.in. samorz膮dowcy.
Nie tylko samorz膮dy zwracaj膮 uwag臋 na problem
Egzekwowanie obowi膮zku meldunkowego popiera m.in. 艢l膮ski Zwi膮zek Gmin i Powiat贸w. W dniu 14 marca 2025 r. wspomniana organizacja opublikowa艂a stanowisko w sprawie potrzeby przywr贸cenia sankcji za brak wype艂nienia obowi膮zku meldunkowego. Jakie argumenty maj膮 samorz膮dowcy? Chodzi g艂贸wnie o problemy ze 鈥炁沜i膮ganiem鈥� gminnych nale偶no艣ci. W marcu br. swoje stanowisko przedstawi艂o te偶 Og贸lnopolskie Porozumienie Organizacji Samorz膮dowych. OPOS proponuje natomiast zast膮pi膰 obowi膮zek meldunkowy obowi膮zkiem rejestracji miejsca zamieszkania obywatela. By艂oby to miejsce sp贸jne z miejscem zamieszkania w rozumieniu kodeksu cywilnego, rezydencj膮 podatkow膮 i adresem do korespondencji.
Warto te偶 zwr贸ci膰 uwag臋 na stanowisko GUS, kt贸re mo偶e by膰 kolejnym argumentem na rzecz zmian. G艂贸wny Urz膮d Statystyczny w odpowiedzi na pytania RynekPierwotny.pl potwierdza, 偶e kompletno艣膰 rejestru PESEL pod wzgl臋dem liczby zameldowa艅 i wymeldowa艅 pozostaje niezadowalaj膮ca. Osoby migruj膮ce (zar贸wno w kraju, jak i do/z innych kraj贸w) cz臋sto nie zg艂aszaj膮 tego faktu w urz臋dach - zw艂aszcza przy migracjach czasowych. Z kolei podczas spis贸w powszechnych, problemem okazuje si臋 podawanie nieprawdziwych informacji odno艣nie przebywania bliskich za granic膮. To k艂opot, bo 鈥濭US-owskie鈥� dane o liczbie ludno艣ci p贸藕niej wp艂ywaj膮 na decyzje dotycz膮ce np. rozbudowy infrastruktury, zapewniania us艂ug publicznych i planowania przestrzennego.
K艂opotliwe mog膮 by膰 r贸wnie偶 鈥瀙rawne przes膮dy鈥�
Eksperci portalu RynekPierwotny.pl wskazuj膮, 偶e problemem pozostaje r贸wnie偶 niedostateczna wiedza prawna na temat obowi膮zku meldunkowego. S膮dy wielokrotnie potwierdza艂y, 偶e zameldowanie jest czynno艣ci膮 typowo administracyjn膮 i nie potwierdza, a tak偶e nie nadaje uprawnie艅 do zamieszkania w lokalu (przyk艂ad: Wyrok Wojew贸dzkiego S膮du Administracyjnego w Lublinie z dnia 19 kwietnia 2018 r. 鈥� sygn. akt: III SA/Lu 669/17). Wielu w艂a艣cicieli mieszka艅 s膮dzi jednak co innego. Wydaje si臋, 偶e niezale偶nie od ewentualnych zmian prawnych zwi膮zanych z obowi膮zkiem meldunkowym, wskazana by艂aby og贸lnopolska akcja informacyjna dla najemc贸w i wynajmuj膮cych, uwzgl臋dniaj膮ca zasady prawne najmu.