Brytyjska rodzina kr贸lewska ma trzy g艂贸wne 藕r贸d艂a dochodu: maj膮tek Korony, ksi臋stwa Lancaster i Kornwalii, kt贸re od wiek贸w wchodzi艂y w sk艂ad monarszego maj膮tku, oraz m.in. przychody z dna morskiego wok贸艂 Zjednoczonego Kr贸lestwa. 艁膮cznie daje to aktywa w sumie na ponad 17 mld funt贸w.
Maj膮tek Korony
Na wst臋pie warto wyja艣ni膰, 偶e ten maj膮tek nale偶y do panuj膮cego monarchy i nale偶y si臋 mu przez to, 偶e zasiada na tronie. Nie jest w艂asno艣ci膮 prywatn膮, a wi臋c monarcha nie mo偶e go sprzeda膰, za艣 dochody nie nale偶膮 do niego, a s膮 oddawane do dyspozycji rz膮du. W zamian otrzymuje on pensj臋, o czym w szczeg贸艂ach poni偶ej.
Brytyjski monarcha jest jednym z najwi臋kszych w艂a艣cicieli ziemskich. Posiada m.in. spor膮 liczb臋 nieruchomo艣ci w centrum Londynu, np. na West Endzie czy St. James i Regent Street. Do tego trzeba doliczy膰 tak偶e biurowce, parki czy galerie handlowe od Southampton po Newcastle. Nie nale偶y zapomina膰 o lasach, parkach i polach uprawnych, kt贸re obejmuj膮 oko艂o 16 tys. ar贸w. Swoist膮 wisienk臋 na torcie stanowi tor wy艣cigowy Ascot.
W艂asno艣膰 grunt贸w wywodzi si臋 z 1066 roku i podboju Wielkiej Brytanii przez Norman贸w. Od 1760 roku monarcha pozwala艂 na przekazanie rz膮dowi dochod贸w netto z maj膮tk贸w ziemskich. Autorem tego projektu jest Jerzy III, kt贸ry w zamian uzyska艂 sta艂膮 roczn膮 "pensj臋" dla rodziny kr贸lewskiej nazywan膮 Sovereign Grant (t艂umaczenie dos艂owne: dotacja suwerena). Na lata 2021-22 kwota, kt贸ra nale偶y si臋 rodzinie kr贸lewskiej, zosta艂a ustalona na 86,3 mln funt贸w. To oznacza, 偶e jeden brytyjski podatnik do艂o偶y艂 ze swojej kieszeni 1,29 funta "na monarchi臋".
Sovereign Grant - co mo偶na nim op艂aci膰?
S艂u偶y do finansowania podró偶y s艂u偶bowych, utrzymywania maj膮tku i kosztów operacyjnych gospodarstw domowych pracuj膮cych c锄艂onków rodziny królewskiej. Koszty ochrony s膮 pokrywane bezpo艣rednio przez spo艂ecze艅stwo (dok艂adne kwoty nie s膮 podawane do informacji publicznej).
Przed 2017 rokiem królowa otrzymywa艂a w ramach grantu 15 proc. zysków z maj膮tku koronnego z dwóch poprzednich lat, podczas gdy wydanie reszty pozostawa艂a w gestii rz膮du. Nast臋pnie na dekad臋 zwi臋kszono kwot臋 do 25 proc., by pomóc pokry膰 koszt remontu Pa艂acu Buckingham, który wynosi 370 mln funtów.
Sovereign Grant nie podlega opodatkowaniu, ale kr贸lowa z w艂asnej woli p艂aci艂a go od swoich prywatnych dochod贸w z grunt贸w nale偶膮cych do Ksi臋stwa Lancaster i maj膮tku, kt贸ry by艂 jej osobist膮 w艂asno艣ci膮.
艁膮czna warto艣膰 nieruchomo艣ci nale偶膮cych do maj膮tku Korony jest szacowana na 15,6 mld funt贸w (na tak膮 kwot臋 wskazuj膮 m.in. roczne sprawozdania finansowe Windsor贸w, z kt贸rych ostatnie opublikowano w czerwcu tego roku). W ostatnim roku ziemia przynios艂a prawie 318 mln funt贸w zysku. Nast膮pi艂o wyra藕ne odbicie w por贸wnaniu z rokiem pandemii i lockdown贸w.
Ten maj膮tek przeszed艂 teraz na w艂asno艣膰 kr贸la Karola bez obowi膮zku op艂acenia przez niego 40-proc. podatku, tyle bowiem nale偶y ui艣ci膰, je艣li warto艣膰 odziedziczonych aktyw贸w jest wy偶sza ni偶 500 tys. funt贸w.
Zarz膮dzanie maj膮tkiem koronnym powierzone jest niezale偶nej organizacji, kt贸rej przewodniczy zarz膮d, w sk艂ad kt贸rego wchodz膮 komisarze mianowanych przez monarch臋, ale z rekomendacji premiera. S艂owem - przypomina korporacj臋. Corocznie przekazuj膮 oni Skarbowi Pa艅stwa nadwy偶ki dochod贸w, a to oznacza, 偶e monarcha nie jest bezpo艣rednio zaanga偶owany w bie偶膮ce decyzje. Reforma z 2012 roku wprowadzi艂a z kolei tak膮 sam膮 kontrol臋 maj膮tku Korony, jakiemu podlegaj膮 inne wydatki rz膮dowe. "Na oku" trzyma je Krajowa Izba Kontroli i parlamentarna komisja rachunk贸w publicznych.
Monarcha posiada tak偶e aktywa w Szkocji:
- praktycznie ca艂e dno morskie do 12 mil morskich (ok. 22 km), a wi臋c nieco poni偶ej po艂owy wybrze偶a,
- oko艂o 37 tys. ha grunt贸w wiejskich,
- prawo do po艂owu dzikiego 艂ososia i troci w臋drownej,
- prawa do naturalnie wyst臋puj膮cego 锄艂ota i srebra w wi臋kszo艣ci obszaru Szkocji
- niekt贸re nieruchomo艣ci.
Jednak na mocy ustawy z 2019 roku zyski generowane przez te aktywa s膮 przekazywane rz膮dowi szkockiemu na wydatki publiczne.
Ponadto w艂adca jest w艂a艣cicielem dna morskiego i oko艂o po艂owy nabrze偶y wok贸艂 Anglii, Walii i Irlandii P贸艂nocnej, kt贸re sta艂y si臋 lukratywnym k膮skiem od czasu boomu naftowego na Morzu P贸艂nocnym. Ostatnio te偶 akcje pod dzier偶aw臋 dna w celu ustawienia tam ferm wiatrowych przynosz膮 spore dochody.
Ksi臋stwo Lancaster
To druga pod wzgl臋dem wielko艣ci pula dochod贸w, kt贸ra trafia do suwerena. Ksi臋stwo powsta艂o oko艂o 700 lat temu, a jego posiad艂o艣ci od 1399 roku nale偶膮 do monarchy (jednocze艣nie nosi on tytu艂 ksi臋cia Lancaster).
Sk艂ada si臋 na nie ponad 18 tys. hektar贸w ziemi, z kt贸rych wi臋kszo艣膰 znajduje si臋 w hrabstwach: Lancashire, Cheshire, Yrkshire, Staffordshire i Lincolnshire. Jednak same grunty to nie wszystko. W r臋kach monarchy znajduj膮 si臋 tak偶e farmy, domy i nieruchomo艣ci komercyjne. Ksi臋stwo posiada r贸wnie偶 aktywa, w tym sklepy, biura czy budynki handlowe, z kt贸rych wiele znajduje si臋 w rejonie Savoy w centrum Londynu, tu偶 obok serca finansowego miasta.
Lista maj膮tku ksi臋stwa jest d艂uga, gdy偶 posiada ono tak偶e kamienio艂omy wapienia i piaskowca rozci膮gaj膮ce si臋 od po艂udniowej Walii po p贸艂nocn膮 cz臋艣膰 Yorkshire. To one s膮 g艂贸wnym dostawc膮 budulca do brytyjskiego przemys艂u budowlanego. Ksi臋stwo posiada tak偶e prawa do wybrze偶a mniej wi臋cej od po艂owy rzeki Mersey do Borrow-in-Funess.
Pod koniec marca 2022 roku okaza艂o si臋, 偶e ksi臋stwo ma prawie 653 mln funt贸w aktyw贸w netto. To zapewni艂o kr贸lowej nadwy偶k臋 w wysoko艣ci 24 mln funt贸w netto.
Ksi臋stwo Kornwalii
Gdy Karol III odziedziczy艂 Ksi臋stwo Lancashire, tak jego najstarszemu synowi i nast臋pcy tronu Williamowi przypad艂a Kornwalia, kt贸rej zosta艂 25. ksi臋ciem. Tym samym sta艂 si臋 w艂a艣cicielem ponad 52 tys. ha ziemi w Anglii i Walii rozci膮gaj膮cych si臋 od Devon po Kent i od Nottinghamshire po Carmarthenshire. W sk艂ad maj膮tku wchodz膮: grunty rolne, domu, nieruchomo艣ci komercyjne, lasy, rzeki i wybrze偶e, a tak偶e boisko do krykieta Oval w centrum Londynu i... wi臋zienie Dartmoor.
Suma aktyw贸w to oko艂o 1 mld funt贸w (wycena pochodzi z ko艅ca marca tego roku). W贸wczas ksi臋stwo wyp艂aci艂o jeszcze wtedy ksi臋ciu Karolowi 21 mln funt贸w. Od tej kwoty zap艂aci艂 on dobrowolnie najwy偶sz膮 stawk臋 podatku dochodowego - 45 proc. - po odliczeniu wydatk贸w urz臋dowych.
Ksi臋stwo przez wiele lat by艂o prowadzone przez Karola, kt贸ry znany jest ze swojego zami艂owania do zr贸wnowa偶onego rozwoju i ekologicznego rolnictwa. Ciekawe, czy William b臋dzie kontynuowa艂 jego prac臋 zgodnie z trwaj膮cymi ju偶 inwestycjami, tj. osiedle mieszkaniowe w Nansledan, kt贸re "doda" do miasteczka Newquay w Kornwalii 400 dom贸w.
Doch贸d dodatkowy
Kr贸lowa posiada艂a tak偶e maj膮tek osobisty, w sk艂ad kt贸rego wchodzi艂y nieruchomo艣ci w Sandringham w Norfolk i Balmoral w Aberdeenshire oraz stajnie koni wy艣cigowych. Sama jej kolekcja znaczk贸w pocztowych zosta艂a wyceniona na 100 mln funt贸w.
Ca艂kowity prywatny maj膮tek kr贸lewski mo偶e by膰 co najwy偶ej oszacowany, poniewa偶 nie s膮 znane wszystkie jego cz臋艣ci sk艂adowe. Netto mo偶e on wynosi膰 oko艂o 370 mln funt贸w (zgodnie z wyliczeniami ""), co oznacza wzrost o 5 mln funt贸w w por贸wnaniu z poprzednim rokiem.
Cho膰 teoretycznie testamenty kr贸lewskie powinny by膰 jawne, to cz臋艣膰 ich zosta艂a "zapiecz臋towana", dlatego d艂ugo nie dowiemy si臋, kto dosta艂 bi偶uteri臋, antyki czy got贸wk臋.
aw