23 stycznia 2025 r. Trybuna艂 Sprawiedliwo艣ci Unii Europejskiej wyda艂 wyrok w sprawie, kt贸ra ma sw贸j pocz膮tek na s艂owackim rynku finansowym. Dwoje kredytobiorc贸w pozwa艂o tamtejszy bank (Slovensk谩 sporite木艌a a.s.), 偶膮daj膮c uznania niekt贸rych element贸w umowy za niewa偶ne oraz stwierdzenia, 偶e kredyt jest wolny od odsetek i op艂at (). Pytania skierowane do TSUE przez s艂owacki s膮d to pierwszy odcinek 鈥瀖iniserialu鈥�, o kt贸rym b臋dzie g艂o艣no w najbli偶szych miesi膮cach 鈥� trybuna艂 rozstrzygnie kilka kwestii, kt贸re dotycz膮 tzw. sankcji kredytu darmowego.
Przypomnijmy, 偶e w artykule 45 ustawy o kredycie konsumenckim (bazuj膮cej na unijnej dyrektywie) pojawia si臋 mechanizm, kt贸ry z punktu widzenia kredytodawcy ma prost膮 konstrukcj臋 鈥� je艣li zaniedbasz ustawowych obowi膮zk贸w, kredytobiorca mo偶e sp艂aci膰 kredyt bez odsetek i innych koszt贸w. To sedno 鈥瀞ankcji kredytu darmowego鈥�. O tym, jakie obowi膮zki wymieniono w ustawie pisali艣my na 艂amach 足智彩赛果, prezentuj膮c najwa偶niejsze cechy tego ustawowego bezpiecznika.
Pierwszy odcinek 鈥� co musi znale藕膰 si臋 w om贸wieniu RRSO?
鈥濩hocia偶 lista zamieszczona w ustawie o kredycie konsumenckim jest zamkni臋ta, to diabe艂 tkwi w szczeg贸艂ach. Za naruszenie obowi膮zk贸w mo偶na uzna膰 np. nieprawid艂owe wyliczenie RRSO, og贸lnikowe okre艣lenie zasad zmiany oprocentowania, zawoalowane odniesienie do zewn臋trznych dokument贸w (np. wyznaczaj膮cych stawki oprocentowania), itd. Prawnicy bior膮cy na celownik bankowe umowy cz臋sto dopatruj膮 si臋 w nich r贸偶nego typu s艂abo艣ci. I nag艂a艣niaj膮 swoje w膮tpliwo艣ci, licz膮c na pozyskanie klient贸w-konsument贸w鈥� 鈥� pisali艣my, wskazuj膮c na w膮tpliwo艣ci w interpretacji szczeg贸艂贸w.
Ostatnie orzeczenie TSUE wyja艣nia jedn膮 pozycj臋 z listy. Trybuna艂 orzek艂, 偶e 鈥�za艂o偶enia przyj臋te do obliczenia RRSO musz膮 by膰 wyra藕nie wskazane w umowie o kredyt i nie wystarczy w tym wzgl臋dzie, aby konsument m贸g艂 je sam zidentyfikowa膰, analizuj膮c warunki tej umowy鈥�. Uzasadnienie wskazane w wyroku TSUE bazuje na nast臋puj膮cych spostrze偶eniach:
- Pokazanie RRSO w umowie umo偶liwia klientowi sprawdzenie, czy ten istotny parametr zosta艂 wyliczony prawid艂owo i jednocze艣nie pozwala podj膮膰 decyzj臋 przy pe艂nej znajomo艣ci fakt贸w.
- Z tego powodu wskazanie za艂o偶e艅 przyj臋tych do obliczenia RRSO jest istotne dla kredytobiorcy.
- 鈥濸oniewa偶 brak zawarcia tych element贸w w umowie o kredyt mo偶e pozbawi膰 konsumenta mo偶liwo艣ci dokonania oceny ci膮偶膮cego na nim zobowi膮zania, ustanowiona w prawie krajowym sankcja pozbawienia kredytodawcy prawa do odsetek i koszt贸w powinna zosta膰 uznana za proporcjonaln膮鈥� 鈥� wskazano w odpowiedzi na pytania prejudycjalne s艂owackiego s膮du.
- Poniewa偶 za艂o偶enia przyj臋te do obliczenia RRSO mog膮 mie膰 锄艂o偶ony charakter, konieczne jest wskazanie ich w spos贸b jasny, zwi臋锄艂y i wyra藕ny w umowie o kredyt, poniewa偶 sama mo偶liwo艣膰 zidentyfikowania ich przez konsumenta poprzez lektur臋 poszczeg贸lnych warunk贸w tej umowy nie jest wystarczaj膮ca.
Dlaczego rozstrzygni臋cie jest istotne?
Sankcja kredytu darmowego sta艂a si臋 obszarem zainteresowania kancelarii prawnych, kt贸re wyspecjalizowa艂y si臋 w sporach z bankami. Na razie prawnicy znajduj膮 si臋 na etapie, kt贸ry mo偶na por贸wna膰 ze sporami 鈥瀎rankowymi鈥� sprzed oko艂o 12 lat. Testowane s膮 r贸偶ne zarzuty wobec um贸w kredytowych, a spora cz臋艣膰 takich eksperyment贸w upada w s膮dach. Ka偶de orzeczenie TSUE w sprawie darmowego kredytu b臋dzie jednak wskazywa膰 potencjalny obiecuj膮cy 鈥瀢ektor ataku鈥�.
鈥濪zisiejszy wyrok TSUE to niezwykle wa偶ne orzeczenie dla milion贸w po偶yczkobiorc贸w w ca艂ej Unii Europejskiej, w tym oczywi艣cie z Polski. Trybuna艂 nie pozostawi艂 锄艂udze艅 co do tego, 偶e po偶yczkodawcy nie mog膮 ukrywa膰 przed konsumentami za艂o偶e艅, kt贸re le偶膮 u podstaw wyliczania przez nich RRSO. Aktualnie znaczna cz臋艣膰 um贸w po偶yczek funkcjonuj膮ca na polskim rynku nie zawiera tych informacji, b膮d藕 ogranicza si臋 do wskazania og贸lnych za艂o偶e艅, kt贸re nie mog膮 zosta膰 zweryfikowane przez konsumenta, z uwagi na brak jego specjalistycznej wiedzy z zakresu bankowo艣ci. Cz臋st膮 praktyk膮 bank贸w jest r贸wnie偶 odmowa udzielania odpowiedzi na wezwania kierowane przez nasz膮 Kancelari臋 do wskazania konkretnych warto艣ci przyj臋tych do wyliczenia RRSO. Nasza praktyka pokazuje, 偶e s膮dy r贸wnie偶 oddalaj膮 nasze wnioski dowodowe zobowi膮zuj膮ce banki do przed艂o偶enia wylicze艅. Tymczasem bez znajomo艣ci tych za艂o偶e艅 nie spos贸b jest zweryfikowa膰, czy bank prawid艂owo wyliczy艂 RRSO i uwzgl臋dni艂 w tych wyliczeniach np. odsetki od kredytowanych koszt贸w po偶yczki czy te偶 nie. Dlatego te偶, wyrok TSUE to pot臋偶ny or臋偶 dla milion贸w po偶yczkobiorc贸w w walce o swoje prawo do skorzystania z sankcji kredytu darmowego鈥� 鈥� tak komentuje s艂owack膮 spraw臋 Adwokat Bartosz Czupaj艂o, partner zarz膮dzaj膮cy w kancelarii Czupaj艂o Ciskowski & Partnerzy.
鈥濵o偶e si臋 bowiem okaza膰, 偶e banki od teraz zaczn膮 w swoich formularzach um贸w wskazywa膰 prawid艂owe za艂o偶enia do wyliczenia RRSO, co pozwoli konsumentom na zawieranie um贸w z pe艂n膮 艣wiadomo艣ci膮 koszt贸w, jakie zostan膮 na nich na艂o偶one, a prawnikom na weryfikacj臋, czy banki stosowa艂y poprawne za艂o偶enia do wyliczenia RRSO鈥� 鈥� dodaje adwokat.
S艂owacka sprawa daje kredytobiorcom wskazanie, co powinno znale藕膰 si臋 w umowie kredytowej. TSUE sugeruje wyodr臋bnion膮 sekcj臋 za艂o偶e艅 przyj臋tych dla wyliczenia RRSO, zamiast 鈥瀝ozrzucenia鈥� ich w tre艣ci kontraktu. Brak tego elementu nie oznacza jednak, 偶e bank automatycznie uzna powo艂anie si臋 na sankcj臋 kredytu darmowego. Je艣li instytucja nie uzna o艣wiadczenia 锄艂o偶onego przez klienta za zasadne, pozostaje droga s膮dowa. Tam jednak rozstrzygni臋cie TSUE musi by膰 brane pod uwag臋.
Kolejny odcinek ju偶 za chwil臋
闯耻偶 13 lutego TSUE zajmie si臋 kolejn膮 spraw膮 dotycz膮c膮 sankcji kredytu darmowego. Tym razem pytania prejudycjalne przygotowa艂 polski s膮d (sprawa C-472/23). Punktem ci臋偶ko艣ci b臋dzie prezentacja ca艂kowitej kwoty kredytu i ca艂kowitego kosztu kredytu. W tle r贸wnie偶 pojawia si臋 RRSO, tym razem mo偶liwe b艂臋dne obliczenie rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania poprzez zaliczenie kredytowanej prowizji do kwoty udzielonego kredytu.