足智彩赛果

Wi臋kszo艣膰 bank贸w centralnych na 艣wiecie pracuje nad nowym 鈥瀙roduktem鈥� 鈥� cyfrowym pieni膮dzem banku centralnego (CBDC). Chocia偶 entuzjazm w wielu miejscach nieco os艂ab艂, a tempo realizacji projekt贸w przyhamowa艂o, to 偶adna z instytucji nie porzuci艂a na razie swoich plan贸w.

W ostatnim tygodniu efekty pierwszej fazy prac przedstawi艂 Bank Izraela. Instytucja wzi臋艂a pod lup臋 CBDC ju偶 w 2017 roku, a obszerny raport opublikowany w marcu 2025 r. przestawia wst臋pn膮 wizj臋 dzia艂ania systemu cyfrowego szekla. Pod wieloma wzgl臋dami czerpie on z prac Banku Rozlicze艅 Mi臋dzynarodowych, a niekt贸re rozwi膮zania (np. dotycz膮ce zasilania portfela tzw. wodospadem) opisywali艣my ju偶 przy okazji prezentacji za艂o偶e艅 cyfrowego euro. Dokument odnosi si臋 jednak tak偶e do kilku rzadziej spotykanych w projektach cyfrowego pieni膮dza w膮tk贸w.

Ryzykowny krok - odsetki od cyfrowego pieni膮dza

Cyfrowy szekel ma by膰 鈥瀢ielozadaniowym CBDC鈥�, dost臋pnym zar贸wno dla przedsi臋biorstw niefinansowych, jak i konsument贸w, podkre艣la Bank Izraela. Jednym z kluczowych za艂o偶e艅 projektu jest zachowanie jedno艣ci pieni膮dza banku centralnego, dlatego cyfrowa posta膰 waluty ma by膰 prawnym 艣rodkiem p艂atniczym, a rozliczenie z u偶yciem e-szekla b臋dzie natychmiastowe i nieodwracalne.

W odr贸偶nieniu got贸wki, CBDC ma mie膰 jednak wbudowan膮 opcj臋 naliczania odsetek przez bank centralny i wyp艂acania ich bezpo艣rednio ko艅cowym u偶ytkownikom. W raporcie wskazano na kilka zalet takiego rozwi膮zania:

1. Wzmocnienie mechanizm贸w transmisji polityki pieni臋偶nej. Zjawiskiem, obserwowanym r贸wnie偶 w Polsce, jest specyficzny spos贸b reakcji bank贸w komercyjnych na zmian臋 st贸p procentowych. Przy podwy偶ce parametru, niemal natychmiast i proporcjonalnie ro艣nie oprocentowanie kredyt贸w, ale oprocentowanie lokat reaguje w mniejszym stopniu i z op贸藕nieniem. Czasem (np. w przypadku ROR), stawki nie ulegaj膮 w og贸le zmianie. 鈥濿yp艂acanie odsetek dla cyfrowego szekla w oparciu o podstawow膮 stop臋 procentow膮 mo偶e sk艂oni膰 banki do obrony swojej bazy depozytowej i podnoszenia oprocentowania w bardziej zsynchronizowany ze stopami banku centralnego spos贸b鈥� 鈥� wskazano w raporcie.
2. Pobudzenie konkurencji o depozyty.
3. Wzmocnienie zainteresowania e-szeklem.

Autorzy raportu podkre艣laj膮 r贸wnie偶 ryzyka zwi膮zane z tak膮 funkcj膮 CBDC. Obok niebezpiecze艅stwa zdestabilizowania bank贸w komercyjnych przez 鈥瀦abranie鈥� kawa艂ka depozytowego tortu, wyliczono tak偶e mniej oczywiste, acz ciekawe w膮tki:

1. Ryzyko przesuni臋cia akcent贸w w funkcji CBDC 鈥� z funkcji 艣rodka wymiany ku funkcji przechowywania warto艣ci.
2. Wzmocnienie nier贸wno艣ci 鈥� wykluczeni cyfrowo (za艂贸偶my, 偶e korzystaj膮cy nadal z fizycznego pieni膮dza banku centralnego) znajd膮 si臋 w gorszym po艂o偶eniu ni偶 u偶ytkownicy CBDC.
3. Postrzeganie prywatno艣ci. Chocia偶 system e-szekla umo偶liwia wyp艂at臋 odsetek bez poznania przez bank centralny to偶samo艣ci u偶ytkownika portfela, to mechanizm ten trudno by艂oby wyt艂umaczy膰 nieufnym konsumentom.
4. Techniczne wyzwania wynikaj膮ce z dzia艂ania 24/7/365 i natychmiastowo艣ci rozrachunku. Bank Izraela wskazuje, 偶e w tym przypadku nie ma mowy o dniach roboczych i nale偶a艂oby ustali膰 zasady naliczania odsetek inne ni偶 w przypadku pieni膮dza bezgot贸wkowego.

W raporcie wskazano, 偶e decyzj臋 o uruchomieniu lub wstrzymaniu naliczania odsetek od cyfrowego pieni膮dza podejmowa膰 b臋dzie bank centralny. Je艣li opcj臋 potraktowa膰 jako obszar swobodnej decyzji (w zale偶no艣ci od otoczenia makroekonomicznego), to powsta艂by w ten spos贸b nowy instrument polityki pieni臋偶nej.

P艂atno艣ci warunkowe, czyli krok w stron臋 inteligentnych kontrakt贸w

Bank Izraela zdecydowanie podkre艣la, 偶e CBDC w jego wykonaniu nie b臋dzie 鈥瀙ieni膮dzem programowalnym鈥�, czyli nie b臋dzie mia艂 wbudowanych regu艂 dotycz膮cych mo偶liwo艣ci u偶ycia e-szekla (np. terminu wa偶no艣ci czy typu akceptanta). 鈥濼en warunek jest konieczny, by zapewni膰 r贸wnowa偶no艣膰, jeden do jednego, z pieni膮dzem got贸wkowym鈥� 鈥� czytamy w raporcie.

Nie oznacza to jednak, 偶e pojawi膮 si臋 inne zaawansowane funkcje. Jedn膮 z nich jest mo偶liwo艣膰 tworzenia transakcji warunkowych. W dokumencie przedstawiono kilka typ贸w operacji, kt贸re mog艂yby by膰 obs艂ugiwane przez e-szekla.

Pierwsz膮 opcj膮 jest wbudowanie w CBDC odpowiednika przelew贸w z dat膮 przys锄艂膮, czy zlece艅 z harmonogramem p艂atno艣ci (tzw. time-based business logic). Drug膮, transakcje z warunkami opartymi na typie u偶ycia lub u偶ytkownika (user and usage-based business logic). Przyk艂adem mo偶e by膰 po艂膮czenie tej opcji z sub-portfelem (np. portfelem e-szekla dla dziecka, wydzielonym z portfela rodzica) 鈥� u偶ytkownik portfela definiuje jakie transakcje mo偶e wykonywa膰 dziecko (np. tylko zakup w POS) i w jakich typach punkt贸w handlowych (np. tylko sklepy spo偶ywcze).

Najciekawszym mechanizmem jest jednak trzecia z opcji 鈥� transakcje warunkowe wyzwalane w oparciu o zewn臋trzne warunki (external condition-based business logic). Bank Izraela wskazuje, 偶e cyfrowy pieni膮dz nie b臋dzie w stanie sam weryfikowa膰 ziszczenia si臋 warunk贸w (czyli wykorzystywa膰 mechanizm贸w podobnych do tzw. wyroczni w inteligentnych kryptowalutowych kontraktach). CBDC posiada膰 b臋dzie jednak mo偶liwo艣膰 dokonywania i zwalniania blokad r贸偶nego typu, co pozwala stworzy膰 konstrukcje zbli偶one do smart contracts:

• Blokady dwustronne, czyli zablokowanie okre艣lonej sumy w portfelu p艂atnika, gdzie zwolnienie blokady (anulowanie transakcji) lub wyzwolenie transferu jest inicjowane przez dostawc臋 us艂ugi p艂atniczej odbiorcy (PSP). Przyk艂adem mo偶e by膰 鈥瀦arezerwowanie鈥� 艣rodk贸w dla agenta sztucznej inteligencji, kt贸ry w naszym imieniu wyszukuje i kupuje bilety lotnicze. Transakcja zostaje uruchomiona przez PSP np. gdy obs艂ugiwany przez niego sprzedawca dostarczy bilet.
• Blokady tr贸jstronne, gdzie rol臋 鈥瀙rze艂膮cznika鈥� transakcji pe艂ni strona trzecia (czyli nie p艂atnik i nie odbiorca).
• Hash Time Lock Contract (HTLC), gdzie transakcja jest wyzwalana przez u偶ycie 鈥瀞ekretu鈥� (dostarczonego np. przez trzeci膮 stron臋), a anulowana gdy w okre艣lonym czasie nie dojdzie do transferu. Przywo艂ywany przez Bank Izraela przyk艂ad to u偶ycie tego samego 鈥瀞ekretu鈥� do przeniesienia w艂asno艣ci aktywa w zewn臋trznej sieci (np. stokenizowany instrument finansowy) i odblokowania zap艂aty w sieci cyfrowego szekla.

W za艂o偶eniach izraelskiego CBDC pojawia si臋 tak偶e kilka dodatkowych interesuj膮cych mo偶liwo艣ci. E-szekiel mia艂by obs艂ugiwa膰 m.in. podzia艂 p艂atno艣ci (jedna transakcja p艂atnicza rozdzielana pomi臋dzy wielu odbiorc贸w) i transakcje 鈥瀐urtowe鈥� (tzw. batch payments, seria takich samych transakcji skierowanych do wielu niezale偶nych od siebie odbiorc贸w).

CBDC offline, czyli bli偶ej fizycznej got贸wki

Wiele uwagi w opracowaniu Banku Izraela po艣wi臋cono prywatno艣ci systemu e-szekla. Bank centralny wskazuje, 偶e cyfrowy pieni膮dz pod tym wzgl臋dem ust臋puje got贸wce. Nie jest to wynik ogranicze艅 technologicznych, ale raczej cel贸w strategicznych 鈥� ograniczenia rozmiar贸w czarnego rynku, wymog贸w AML i przeciwdzia艂ania finansowaniu terroryzmu.

Podobnie jak w innych projektach CBDC, nie przewiduje si臋 dopuszczenia w pe艂ni anonimowych transakcji offline bez powa偶nych ogranicze艅 kwotowych. Tak samo jak np. w cyfrowym euro, do p艂atno艣ci offline konieczne b臋dzie u偶ycie osobnego portfela, kt贸ry b臋dzie musia艂 by膰 najpierw zasilony z rachunku bankowego, got贸wk膮 lub e-szeklem z innej 鈥瀙rzegr贸dki鈥�.

Za艂o偶enia systemu przewiduj膮, 偶e transakcje offline i anonimowe p艂atno艣ci nie b臋d膮 obj臋te prawn膮 ochron膮 p艂atnika. O ile bowiem pozosta艂e typy operacji maj膮 dawa膰 poziom bezpiecze艅stwa prawnego zbli偶ony do p艂atno艣ci bezgot贸wkowych (np. mo偶liwo艣膰 odzyskania skradzionych z portfela 艣rodk贸w), to w tym przypadku konsekwencje b臋d膮 takie same jak w przypadku got贸wki.

Dalsze kroki 鈥� powstanie mapa drogowa

Decyzja o wyemitowaniu CBDC nie le偶y w gestii banku centralnego 鈥� takie stwierdzenie pojawia si臋 w niemal ka偶dym raporcie o cyfrowym pieni膮dzu, niezale偶nie od szeroko艣ci geograficznej. Podobnie jest w przypadku cyfrowego szekla.

Bank Izraela podkre艣la, 偶e dokument podsumowuje tylko pewien etap. W latach 2025-2026 powsta膰 ma dopiero 鈥瀖apa drogowa鈥� ewentualnego wdro偶enia. Pod koniec 2026 r. prezes banku centralnego ma tak偶e otrzyma膰 podsumowanie kolejnych analiz i rekomendacj臋 dotycz膮c膮 decyzji.